Puree&Pruimenvlaai

Puree&Pruimenvlaai is een onderzoek, en activiteiten project naar-over en-met drie prominente verhalen uit de geschiedenis van Limburg -Bandkeramische Cultuur, Romeinse bezetting en Bokkenrijders- die invloedrijk zijn bij lokale identiteitsvorming.  

In het onderzoek en in samenwerking met kunstenaars wordt de rol van planten centraal gesteld.

De eerste reeks activiteiten, in oktober 2024, richt zich op de Bandkeramische Cultuur (LBK) die aan het begin van het neolithicum, zo'n 7.000 jaar geleden, in de regio leefde. Twee workshops en een lezing zullen dienen als platform voor uitwisseling en dialoog tussen archeologische experts, kunstenaars en publiek.

Workshop
Tafel van Linde - door Sophie Nelissen

  • Tafel van Linde

Activiteiten oktober 2024

Workshop
Bread of Belonging - door Suzanne Bernhardt

Bandkeramiekers

De geschiedenis van Zuid-Limburg begint doorgaans met de Bandkeramiekers, een volk dat zijn naam ontleend aan de bandvormige versieringen op keramische objecten.
Zo’n 7.000 jaar geleden leefden zij in een groot deel van centraal Europa (en het tegenwoordige Zuid-Oost Nederland). Vanuit het zuidoosten van Europa kwamen zaden en andere kennis deze kant op. Archeologische vondsten van deze mensen vormen de oudste resten van nederzettingen en daarmee een basis voor de historische duiding van het Neolithicum.
Deze periode duidt de transitie van een leefstijl van jager/verzamelaar naar een agrarische samenleving. Om in nederzettingen te wonen en landbouw te bedrijven domesticeerden zowel planten, dieren als mensen. Het verbouwen van granen wordt daarbij als toonaangevend gezien en had een groot effect op de levensstijl die van nomadisch naar sedentair veranderde.
Het verbouwen van granen vereist veel arbeid maar kan ook grote opbrengsten hebben waardoor gemeenschappen snel groeiden. Door de komst van de Bandkeramische cultuur veranderde het landschap significant, grote stukken oerbos werden gekapt om in de nieuwe levensstijl te voorzien.  

Lezing
Het Erwtje en de Neolitische revolutie
door Joël Broekaert

Activiteiten

De Tafel van Linde
Sophie Nelissen

In de workshop “De Tafel van Linde” hebben we de rol van de lindeboom onderzocht in historische, culturele, spirituele, materiële en culinaire zin. De Lindeboom is een soort die al voor de neolithische tijd in deze regio groeide en onderdeel is van de oerbossen die je nu nog ten oosten van Maastricht vindt. Om landbouwgrond te creëren kapten de eerste landbouwers die in deze regio woonden stukken bos weg. Veel van deze bomen waren linden, een zacht hout dat makkelijk kan worden bewerkt en bladeren die als veevoer kunnen dienen. Maar wat deden zij nog meer met deze bomen?

Door te experimenteren met het materiaal onderzoeken we samen hoe wellicht ook de eerste bewoners van deze streek experimenterend en ondervindend te werk zijn gegaan. Samen vormt het een tafel van Linde. Vanuit verhalen rondom de Bandkeramiekers en de lindeboom reflecteren we in deze workshop ook op de huidige relatie tussen onze behoeften en de ons omringende ecosystemen. 

De dissel en snij en schraap instrumenten zijn van belang bij het kappen en bewerken van hout en plantaardig materiaal. Om de tafel te dekken hebben we reproducties van Bandkeramiek gebruikt.

Bread of Belonging
Suzanne Bernhardt

In de workshop “Bread of Belonging” activeert kunstenaar Suzanne Bernhardt het traditionele bakhuis van bouwhistoricus Coen Eggen in Kelmond en staat het bakken met oergranen in lokale eetculturen centraal. De eerste vormen van landbouw gebeurd met gewassen zoals rogge, emmer, eenkoorn, lijnzaad, erwten en kapucijners. Mensen en planten domesticeren gelijktijdig. Hebben mensen deze planten gedomesticeerd of andersom? En welke rol speelden micro-organismen in dit proces? Schimmels en bacteriën uit het directe landschap zijn cruciaal voor bak, bewaar en verteringsprocessen en spelen een bijzondere rol in de beleving van smaak. Suzanne Bernhardt is gefascineerd door lokale eetculturen en deelt haar kennis opgedaan tijdens vele reizen en samenwerkingen mee in deze workshop.

Het oogsten van gewassen werd waarschijnlijk gedaan met de scherpe voorwerpen uit vuursteen. Daarnaast is er een grote maalsteen die werd gebruikt om granen te malen tot meel. Er is een selectie van granen en zaden te zien die zowel toen als nu worden gebruikt. 

Het Erwtje en de Ne0..
Joël Broekaert

In de lezing “Het Erwtje en de Neolitische Revolutie” deelt culinair journalist en historicus Joël Broekaert deze peul een bijzondere rol toe in de ontwikkeling van de eerste landbouw en bonen in de werelgeschiedenis. Broekaert richt zich op het erwtje dat een rol speelde in het neolithicum en naast graansoorten ook door de eerste boeren in deze streek werd verbouwd. 

Bij het streven naar een duurzaam bestaan kijken we naar onder andere naar de landbouw en ons dieet. Bonen worden vaak voorgesteld als een goede een duurzame vleesvervanger. Maar Broekaert stelt dat onze vleesconsumptie vrij recent is ontstaan en millenia van bonen eten volgt. Via een korte uitstap naar de bijbel leidt hij ons door een geschiedenis van voeding die bij de Bandkeramiekers is begonnen. 

Ter aanvulling op de lezing zijn er een aantal boon en graansoorten aanwezig die hun oorsprong vinden in of voor de neolitische tijd en de aangepaste vormen die we vandaag de dag kennen.

Puree&Pruimenvlaai

Puree&Pruimenvlaai is een onderzoek, en activiteiten project naar-over en-met drie prominente verhalen uit de geschiedenis van Limburg namelijk de Bandkeramiekers (5500-4400 v. Chr.), Romeinen (50 v. Chr. - 450 na Chr.) en de Bokkenrijders (1740-1798). Velen kennen verhalen over deze thema’s uit boeken, theaterstukken, films en zelfs pretpark attracties. Telkens staan mensen centraal. Terwijl het centraal stellen van de mens (en welke mens dan?) ons in de problemen heeft gebracht en ten grondslag ligt aan klimaatcrisis en het massaal uitsterven van plant- en diersoorten.

Puree & Pruimenvlaai stelt de vraag; Hoe kunnen planten nieuwe inzichten en ervaringen over het verleden bieden? Planten spreken de zintuigen geur en smaak aan en spreken tot de verbeelding, deze ervaring is subjectief en vraagt om een open uitwisseling.

Als platform voor uitwisseling en dialoog verzorgen twee kunstenaars uit de streek, wiens praktijk raakvlak heeft met de historische thema’s, relevante ambachten en materialen, per thema een workshop. Deze workshops worden geïnspireerd door archeologische objecten uit de collectie van Museum Het Nieuw Domein en planten die cruciaal waren bij de totstandkoming van historische momenten centraal staan. Daarnaast vindt er per thema een inspirerende lezing plaats die het perspectief van de thematiek en dialoog inspireren. 

Puree&Pruimenvlaai is een project door Marjolein van der Loo in samenwerking met Museum Het Nieuwe Domein en wordt gesteund door het Mondriaan Fonds en Provincie Limburg.